Charakterystyka:
• Amatorski ruch artystyczny – obejmuje wszystkie dziedziny sztuki, jest uprawiany zarówno indywidualnie, jak i w formie zespołowej. Uczestnikami są osoby bez formalnego przygotowania zawodowego, niezależnie od wieku, środowiska, wykształcenia, uzdolnień. Fundamentalnymi cechami są dobrowolność udziału oraz bezinteresowność.
• Rozmaite są motywacje uczestnictwa – potrzeba samoistnej wypowiedzi przez sztukę, przygotowanie do dalszej twórczości zawodowej, chęć atrakcyjnego spędzenia wolnego czasu, terapia, resocjalizacja. Twórczość amatorska nie wyklucza osiągnięcia wysokiego poziomu artystycznego, ale nie jest jej celem opanowanie rzemiosła, sprawność warsztatowa. Celem najpierwszym jest poznanie siebie, samowychowanie i samokreacja, rozwinięcie cech potrzebnych dla rozwoju jednostki i społecznie ważnych – pomysłowość, spontaniczność, otwartość, autentyczność, gotowość do poszukiwania i ryzyka. Ujmując rzecz syntetycznie: droga jest ważniejsza od osiągnięcia rezultatu, a postawy od umiejętności.
• Amatorski ruch artystyczny jest szczególnie skuteczną formą edukacji kulturalnej, sprawdzającą się zarówno w systemie oświaty powszechnej jak i w działaniach określanych jako edukacja paralelna, równoległa etc.
• Ruch amatorski jest niezastąpioną formą kultywowania i ożywiania tradycji – zwłaszcza regionalnych – dziedzictwa kulturalnego.
Stymulatory rozwoju:
• Właściwy społeczny klimat dla twórczości amatorskiej, jej charakteru, odrębności i celów.
• Zapewnienie obecności ruchu w długofalowych strategiach i programach państwa oraz w doraźnych programach ministra kultury i dziedzictwa narodowego.
• Wprowadzenie do ustaw – o oświacie i o szkolnictwie wyższym – zapisów o obowiązku zapewnienia warunków do uprawiania przez
uczniów i studentów twórczości własnej (analogicznie do kultury fizycznej).
• Przygotowana odpowiednio, rozumiejąca sens ruchu amatorskiego i jego odmienność od zawodowstwa, kadra instruktorska.
Wartości społeczne:
• Realizacja idei powszechnej dostępności do dóbr kultury przez animowanie życia kulturalnego małych środowisk lokalnych.
• Kształtowanie postaw niezbędnych w życiu społecznym – aktywność, kreacyjność, bezinteresowność.
• Urzeczywistnianie idei kultury czynnej – prawa każdego obywatela do realizacji ambicji twórczych.
• Pierwszy i fundamentalny stopień na drodze wychowywania nowych pokoleń do udziału w kulturze, a więc walki o zachowanie ciągłości kultury.
• Pielęgnowanie „pierwiastka amatorskiego” w życiu artystycznym – osobistej prawdy, szczerości, odwagi mówienia od siebie.
Główne potrzeby:
• Zmiana prawa – przywrócenie (zlikwidowanego nowelizacją w 2012 roku – art.6) zawodu instruktora ruchu amatorskiego wraz z określeniem jego funkcji jako animatora życia społecznego i lidera inicjatyw kulturalnych.
• Unormowanie kwestii korzystania przez amatorów z praw autorskich – oparcie na zasadach identycznych jak w systemie oświaty.
• Uwzględnienie problemów i specyfiki twórczości amatorskiej w programach kształcenia nauczycieli i w programach uczelni artystycznych oraz artystycznych wydziałów uczelni nieartystycznych.
• Przypisanie domom i ośrodkom kultury obowiązku wspierania ruchu amatorskiego – udostępnianie przestrzeni do pracy i występów,
zapewnianie opieki instruktorskiej, respektowanie autonomiczności działań i poszukiwań.
• Wspieranie stowarzyszeń i fundacji ustanawiających dla siebie statutowy obowiązek tworzenia i rozwijania ruchu amatorskiego.
• Zapewnienie możliwości udziału instruktorów i uczestników w zróżnicowanych programowo formach doskonalenia oraz konfrontacji,
wymiany doświadczeń.
Zagrożenia:
• „Amatorszczyzna” i „zawodowszczyzna” – pozbawianie ruchu amatorskiego odrębności, narzucanie mu zadań, metod i celów przeniesionych z twórczości profesjonalnej.
• Komercjalizacja – traktowanie twórczości amatorskiej jako działalności dochodowej – przez opiekunów i patronów (biletowane występy), a także (groźniejsze!) przez samych amatorów.
• Preferowane powszechnie style uczestnictwa w kulturze – rozrywka, konsumopcja, celebryctwo.
Zebrał i opracował Lech Śliwonik